DIERENWELZIJN

Omgevingsverrijking
Castratie & alternatieven
Wat bij controle?
Transport
Alternatieven voor overtallige biggen

• Dierenwelzijn kan nu eenvoudig gecheckt worden via een handige zelfscan! Onlangs ontwikkelde ILVO een dierenwelzijnsapp op vraag van Boerenbond. Met deze app is het als varkenshouder mogelijk om zelf (en op vrijwillige basis) het niveau van dierenwelzijn op je bedrijf in te schatten.
• Dierenwelzijn monitoren en verbeteren in en duurzame veehouderij: presentatie door Frank Tuyttens voor de ILVO Webinars Veehouderij (2020).

Castratie & alternatieven

• Op 9 mei 2023 werd een Koninklijk Besluit gepubliceerd dat stelt dat de verantwoordelijke van een varkensbeslag alleen zelf biggen van maximaal 7 dagen mag castreren als er een schriftelijk akkoord werd opgemaakt met de bedrijfsdierenarts én er zowel lokale verdoving als pijnstilling wordt toegepast. De bedrijfsdierenarts houdt direct toezicht op het uitvoeren van de castratie. Op 25 mei werd een webinar georganiseerd rond verdoofd castreren waarbij de Deense ervaringen werden toegelicht. Bekijk de samenvattende tekst en opname van het webinar.

• Onverdoofde castratie staat al ruim 20 jaar op de agenda. Elk van de alternatieven heeft zijn voor- en nadelen. De voorbije jaren maakte elk land en elke markt zijn eigen keuze voor één of meerdere van deze alternatieven. Dit artikel werpt een blik op de stand van zaken in Europa en belicht de huidige uitdagingen in België. 
  Worden biggen in België binnenkort met verdoving gecastreerd? (Aluwé & De Smet, 2022)

• Een optimaal sensorisch detectieprotocol voor berengeur en aantoonbare reductie-effecten van aangepast voeder en immunocastratie op het voorkomen van berengeur, dat is het resultaat van het doctoraat van Evert Heyrman, onderzoeker aan ILVO, UGent en KU Leuven. Het onderzoek toonde aan dat het risico van berengeur - dat voorkomt wanneer chirurgische castratie achterwege wordt gelaten - niet volledig geëlimineerd wordt door welke reductiestrategie ook. Hierdoor blijft het toepassen van een geschikte detectiemethode in het slachthuis de meest kritische factor voor een succesvolle transitie naar een varkenshouderij zonder (onverdoofde) chirurgische castratie. Persbericht september 2020.

• Er is niet één beste alternatief voor onverdoofde chirurgische castratie bij biggen. Afhankelijk van het gewenste vleesproduct en de marktvraag, zijn zowel immunocastratie, als verdoofde chirurgische castratie, als niet castreren in combinatie met werkbare berengeurdetectietools valabele opties die in Europa naast elkaar kunnen bestaan. Consumenten staan er alvast niet huiverig tegenover. Dat is de conclusie van een Europees netwerk (COST IPEMA) rond alternatieven voor biggencastratie waaraan ILVO, andere kenniscentra en stakeholders uit gans Europa aan deelnamen. Persbericht september 2020.

• Op 19 mei 2017 organiseerden ILVO en Varkensloket de studiedag ‘Biggencastratie stoppen in 2018: hoe ver staan we daarmee?’. De stand van zaken binnen Europa en resultaten uit onderzoek rond het opsporen van stinkers (aan de slachtlijn), het verwerken van karkassen met berengeur, de mogelijke reductiestrategieën, de groeiprestaties en karkas-/vleeskwaliteit van intacte beren en immunocastraten, de voorkeur van de varkenshouders en de economische doorrekening werden toegelicht. 

  Vier artikels (zie hieronder) werden gepubliceerd in de vakpers. Het eerste artikel geeft een overzicht van de stand van zaken omtrent chirurgische castratie en de alternatieven. In volgende artikels wordt ingegaan op het reduceren en detecteren van berengeur, en de mogelijke impact van de alternatieven voor de sector:
  Bekijk de samenvattende brochure (pdf) en presentaties van de studiedag ‘Biggencastratie in 2018: hoe ver staan we daarmee?’ (pdf).

  • Biggencastratie stoppen in 2018: hoe ver staan we daarmee?
  • Berengeur reduceren op bedrijfsniveau, (hoe) kan dat?
  • Detecteren van berengeur, is de (snelle) oplossing voorhanden?
  • Stoppen met castreren in 2018, wat betekent dit voor de varkenshouder?
     
• Zowel België als de Europese unie hebben vooropgesteld om in 2018 de castratie van mannelijke beerbiggen te stoppen. Alhoewel immunocastratie een veelbelovend alternatief blijkt voor de chirurgische castratie, blijft een grootschalige toepassing uit. Via het ERA-NET project ‘Sustainability in pork production with immunocastration’ (SusAn; 2017-2020) willen Europese partners, waaronder ILVO, achterhalen hoe economisch rendabel het houden van immunocastraten is én hoe sociaal aanvaardbaar het is en kan worden.
  Meer info.
   
• Het omschakelen naar het produceren van intacte beren en immunocastraten leidt tot nieuwe uitdagingen inzake vleeskwaliteit, genetica, voeding, huisvesting en bepaalde welzijnsproblemen zoals agressie en ongewenst seksueel gedrag. De COST-actie ‘Innovative approaches in pork production with entire males’ (IPEMA; 2016-2020) streeft naar een sterk netwerk om de wetenschappelijke kennis en de overdracht van kennis tussen wetenschap en industrie te verhogen.
   
• De eindbrochure 'Optimalisatie van het houden van intacte beren en immunocastraten' van het demonstratieproject 'Afmesten van intacte beren en immunocastraten' informeert varkenshouders over het houden van intacte beren en immunocastraten.
   
• De presentaties ‘Selectie tegen berengeur als duurzaam alternatief voor castratie van biggen’ (Marijke Aluwé; 2012) en ‘Selectie tegen berengeur als duurzaam alternatief voor castratie van biggen’ (Alice Van den Broeke; 2012) belichten de genetische aspecten van berengeur en de invloed van het MC4R gen op de zoötechnische prestaties, karkas- en vleeskwaliteit, gedrag en dierenwelzijn.
   
• De brochure CASPRAK 'Vergelijkende studie op praktijkbedrijven van alternatieven voor onverdoofde castratie van beerbiggen' (ILVO; 2012) werd voorgesteld tijdens de studiedag ‘Beren castreren? De alternatieven onder het mes’ (juni 2012). De praktische en economische haalbaarheid van de alternatieven werd nagegaan. Eveneens werden de houdingen en de ervaringen van de Vlaamse en CASPRAK-varkenshouders ten aanzien van de alternatieven geëvalueerd. De doelstellingen en de aangewende alternatieven voor onverdoofde castratie binnen het CASPRAK-project werden toegelicht in de presentatie 'Inleiding CASPRAK-project' (Frank Tuyttens; 2012), waarna de methodiek en resultaten van de verschillende methodes werden vergeleken in de presentatie 'CASPRAK: vergelijkende studie op praktijkbedrijven van op korte termijn implementeerbare alternatieven voor onverdoofde chirurgische castratie' (Marijke Aluwé; 2012).
   
• De technische brochure 'Alternatieven voor onverdoofde chirurgische castratie bij biggen' (Departement Landbouw en Visserij; 2012) geeft de varkenshouder praktische informatie en toepassingsprotocols over de alternatieven van onverdoofde chirurgische castratie.
   
• In de presentatie 'Praktijkstudie van alternatieven voor onverdoofde castratie' (Karolien Langendries; 2009) worden 4 alternatieve methodes voor onverdoofde chirurgische castratie geëvalueerd. De presentatie kwam aan bod tijdens de studiedag ‘Castratie van biggen’ (juni 2009). De resultaten en conclusies bekomen tijdens deze studie, kunnen worden geraadpleegd in de brochure 'CASPRAK Vergelijkende studie op praktijkbedrijven van alternatieven voor onverdoofde castratie van beerbiggen' (ILVO; 2012).
   
• De presentatie 'Onverdoofde chirurgische castratie van biggen: alternatieven en stand van zaken' (Marijke Aluwé; 2010) geeft een stand van zaken aangaande de alternatieven van onverdoofde chirurgische castratie van biggen anno 2010.
   
• Tijdens de studiedag ‘Castratie van biggen: afgerond en opgestart ILVO-onderzoek’ (juni 2009) kwamen een aantal presentaties aan bod aangaande de bevraging over castratie en alternatieven:
  • 'Bevraging over praktijk van castreren in Vlaanderen' (Pieter-Jan Delbeke; 2009)
  • 'Bevraging over praktijk van castreren in Europa' (Frank Tuyttens; 2009)
  • 'Bevraging over houding Europese belangengroepen m.b.t. tot castratie van biggen en alternatieven' (Frank Tuyttens; 2009)
  • 'Bevraging van de Vlaamse varkenshouders over hun houding t.o.v. chirurgische castratie zonder verdoving en zijn alternatieven' (Benedicte Verhille; 2009)
  • 'Bevraging Vlaamse consumenten over immunocastratie' (Frank Tuyttens; 2009)
  • 'Perspectieven voor de opfok en afzet van intacte beren' (Sofie Isebaert, Suzy Van Gansbeke, Marijke Aluwé en Daniël De Brabander; 2009)
  • 'Zoötechnische resultaten bij beren, bargen en immunogecastreerde varkens' (Sam Millet, Kwinten Gielkens, Daniël De Brabander en Geert Janssens; 2009)
     
• De presentatie 'Alternatieven voor onverdoofde biggencastratie' (Tamara Vandersmissen; 2008) belicht de mogelijke alternatieven ter vervanging van de onverdoofde biggencastratie in België en buurlanden. In een tweede presentatie 'CO₂-verdoving als alternatief voor onverdoofde biggencastratie' (Bert Driessen; 2008) wordt de mogelijkheid van verdoofde castratie met CO₂besproken.

Wat bij controle?

• Op de webpagina van Dierenwelzijn Vlaanderen vind je de verplichtingen (o.a. register bijhouden, verzorging, huisvesting, toegelaten ingrepen, en het verstrekken van voeder en drinkwater) terug waar je als varkenshouder of verantwoordelijke van een varkensbedrijf moet voldoen. Een checklist helpt je om na te gaan of je aan deze verplichtingen voldoet.

Transport

• De brochure 'Praktische richtsnoeren voor het bepalen van de geschiktheid voor vervoer van varkens' helpt u om de Europese wetgeving omtrent het vervoer aan de hand van algemene richtlijnen in de praktijk toe te passen. Het eerste deel van deze brochure omvat de Europese regelgeving omtrent vervoer. In het tweede en derde deel worden de omstandigheden waarbij vervoer niet meer is toegestaan of waarbij verdere beoordeling van de dieren nodig is, aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden uitgelegd. 

• Hoe zit het nu met de vergunningen en keuringen voor het transport van landbouwdieren? Vaak ontstaat hier verwarring over. Aan de hand van een beslissingsboom (Dierenwelzijn Vlaanderen, 2020) krijg je hierover duidelijkheid. Op de website van Dierenwelzijn Vlaanderen en DGZ vind je bijkomende informatie over commercieel en niet-commercieel transport van varkens. 

Alternatieven voor overtallige biggen

• Tijdens een presentatie werden de resultaten van een 'Enquête gehouden bij Vlaamse zeugenhouders' besproken (Hanne Vandenberghe en Dirk Fremaut; 2012). In de enquête werd gevraagd naar de bedrijfsspecificaties zoals het gebruik van meerwekensystemen, type zeug, technische kengetallen en opfoksystemen. In de presentatie 'Overtallige biggen' wordt aandacht geschonken aan het verleggen van biggen, alternerend laten zuigen en het gebruik van pleegzeugen.

• Voor de opfok van de overtallige biggen worden verschillende maatregelen, zoals verleggen, bijvoederen, pleegzeugen, voorspenen en alternerend zogen toegepast. Het is belangrijk om de kleine biggen binnen de eerste vijf dagen na de geboorte te ondersteunen. De aandachtspunten van elke strategie worden in de presentatie ‘Maatregelen in de kraamstal i.f.v. maximale overleving van de biggen’ (Sarah De Smet; 2012) besproken.
   
• In de presentatie 'Te veel doodgeboren biggen is een probleem, is te veel levend geboren biggen dat ook? (Jeroen Degroote; 2012) wordt beschreven wat IUGR biggen zijn. Daarnaast worden enkele opfokmaatregelen, die na het werpen kunnen worden toegepast om IUGR biggen te redden, toegelicht.
   
• Voor de opfok van moederloze biggen heb ik weet van een kunstzeug die wordt gebruikt. Na het uitdoseren maakt het apparaat een knorrend geluid zoals de zeug dit doet om de biggen te lokken. Wordt dit systeem nog gebruikt? Zijn er alternatieven voor de opfok van overtallige biggen? Zijn er verschillen in de groei tussen biggen die door de zeug worden grootgebracht of deze die kunstmelk krijgen?