- Campagne "Preventieve gezondheidszorg in de veehouderij"
- Externe en interne bioveiligheid
- Algemene vereisten die gelden voor bedrijven met meer dan 3 varkens
- Risico-enquête voor varkensbedrijven
- Brochures - protocollen - presentaties - artikels
- Tools en e-learning
- Vraag/antwoord
Preventieve gezondheidszorg in de veehouderij
In het kader van de campagne 'Preventieve gezondheidszorg in de veehouderij' (Agentschap Landbouw & Zeevisserij) werden onderstaande filmpjes gemaakt met tips over bioveiligheid en het vaccinatiemanagement.
Externe en interne bioveiligheid
Bij bioveiligheid kan een onderscheid gemaakt worden tussen maatregelen om insleep van ziektekiemen in het bedrijf (externe bioveiligheid) en de verspreiding van ziektekiemen binnen het bedrijf (interne bioveiligheid) te beperken. Op de website van Biocheck.UGent vind je meer informatie en een overzicht van verschillende externe en interne bioveiligheidsmaatregelen. Ook onderstaande filmpjes geven aanbevelingen.
Algemene vereisten die gelden voor bedrijven met meer dan 3 varkens
Er zijn wettelijke verplichtingen omtrent bioveiligheid voor elke varkenshouder. De wettelijke verplichtingen voor bedrijven met drie of minder varkens staan vermeld op de pagina over hobbyvarkenshouderij.
Wettelijke verplichtingen over externe bioveiligheid
Aankoop van fokdieren, biggen en sperma:
- De veehouder die varkens in zijn bedrijf heeft aangevoerd, mag tijdens de 4 weken na die aanvoer alleen slachtvarkens afvoeren. Uitzondering: indien de aangevoerde varkens 4 weken in quarantaine worden geplaatst.
- Er moeten hygiënische eisen (bv. reiniging en ontsmetting van het voertuig) gesteld worden aan het transportvoertuig welke de dieren naar het bedrijf brengt.
Afvoer van dieren, mest en kadavers:
- Er moet een verharde laad- en losplaats aanwezig zijn die reinigbaar en ontsmetbaar is.
- Er moet een aparte opslagplaats zijn voor kadavers, die fysisch gescheiden is van de stallen.
- De kadavers moeten opgehaald kunnen worden door het destructiebedrijf, zonder dat ze daarbij het bedrijfsterrein betreden.
- De kadaverplaats moet gereinigd en ontsmet worden na elke ophaling.
Voeder-, water- en gereedschapstoevoer:
- Er mag geen keukenafval aan de varkens gevoederd worden.
- Er moet schoon water of drinkwater gebruikt worden waar nodig. Dit is water dat niet afwijkt van kleur of geur.
- Materiaal, voeder, machines en apparatuur dat met het virus van Afrikaanse varkenspest verontreinigd zou kunnen zijn, mag niet op een varkensbeslag worden binnengebracht.
Bezoekers en personeel:
- Er moet een bezoekersregister bijgehouden worden.
- Bezoekers mogen alleen toegang krijgen tot de stallen indien ze zich aangemeld hebben in dit bezoekersregister.
- De veehouder mag niemand in contact laten komen met de varkens op zijn bedrijf tenzij dit strikt noodzakelijk is voor een goede bedrijfsvoering.
- De veehouder moet het contact met varkens van zijn bedrijf verbieden voor iedereen die direct contact heeft gehad met wilde varkens tijdens de voorgaande 72 uur.
- De veehouder moet de toegang tot zijn bedrijf verbieden voor elk voertuig, elke persoon en alle materiaal dat/die in de 72 voorgaande uren:
- 1° in contact is geweest met uit een derde land of een risicogebied afkomstige varkens, of
- 2° op een bedrijf of op een plaats in een derde land of in een risicogebied is geweest, waar varkens worden gehouden.
- Het bedrijf moet beschikken over een hygiënesluis. Alle personen die de stallen betreden, moeten in de hygiënesluis bedrijfseigen laarzen en kledij of overkledij aantrekken voordat zij de stal betreden. Zij moeten de handen wassen en de laarzen ontsmetten in het voetbad alvorens de stallen te betreden en na het terugkomen uit de stallen.
Ongedierte- en vogelbestrijding:
- Er moet een doeltreffend bestrijdingsprogramma toegepast worden tegen ongedierte.
- De bedrijfsgebouwen moeten vogeldicht gehouden worden.
Bedrijfsligging:
- De stallen moeten zo gebouwd zijn dat wilde varkens er niet in kunnen binnendringen of met de varkens in contact kunnen komen.
- Er mogen geen wilde varkens (levend of dood of delen van een karkas) in het varkensbedrijf binnengebracht worden.
- De veehouder moet de LCE informeren indien wilde varkens binnendringen in ruimten waar varkens zijn ondergebracht.
- Indien de varkens toegang hebben tot buitenbeloop moet er een dubbele afsluiting of een uit hard materiaal opgetrokken afscheiding aanwezig zijn zodat het contact tussen de varkens van het bedrijf en wilde varkens wordt vermeden.
Wettelijke verplichtingen over interne bioveiligheid
Ziektemanagement:
- De dierenarts of de houder mag geen enkele medische behandeling instellen bij een groep zieke varkens zonder eerst een erkende dierenarts te ontbieden die een diagnose stelt en monsters neemt voor onderzoek op Afrikaanse varkenspest overeenkomstig de instructies van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen.
Biggenbatterij:
- Bij het opvullen van een compartiment van een biggenopfokbedrijf met biggen van een ander bedrijf, mag de tijd tussen de aanvoer van de eerste en de aanvoer van de laatste big niet meer dan 3 dagen bedragen.
Vleesvarkens:
- Bij het opvullen van een compartiment van het bedrijf met vleesvarkens van een ander bedrijf, mag de tijd tussen de aanvoer van het eerste en de aanvoer van het laatste varken van dat compartiment niet meer dan 8 dagen bedragen.
Maatregelen tussen compartimenten, looplijnen en gebruik van gereedschap:
- Het gebruikte materieel en de gebruikte voedermiddelen moeten beveiligd zijn tegen elk contact met wilde varkens.
Reiniging en desinfectie:
- Het bedrijf moet beschikken over een voorraad ontsmettingsmiddel van minimum 5 liter en een hoge drukreiniger.
- De zones waar dieren gehouden worden, moeten goed onderhouden en proper zijn.
- De producten voor de reiniging of ontsmetting van de uitrusting en infrastructuur moeten overeenkomstig de gebruiksaanwijzing gebruikt worden.
- Elke stal of compartiment moet minstens één maal per jaar geledigd, gereinigd en ontsmet worden.
- Elk compartiment mag pas opnieuw bevolkt worden nadat het volledig is opgedroogd na de reiniging en ontsmetting.
- Het omkleedlokaal moet voorzien zijn van een ontsmettingsvoetbad en een toegelaten ontsmettingsmiddel voor de reiniging en ontsmetting van de laarzen.
Risico-enquête voor varkensbedrijven
Vanaf 1 juni 2021 moet elke varkenshouder, ongeacht het aantal dieren, verplicht een risico-enquête over de insleep van aangifteplichtige varkensziekten laten uitvoeren door de bedrijfsdierenarts. Deze risico-enquête moet ingevuld worden via de module 'Bioveiligheidsaudit', die gekoppeld werd aan de FarmFit applicatie. Elk bedrijf moet deze risico-enquête jaarlijks herhalen, met een minimum van 10 maanden en een maximum van 14 maanden tussen de twee opeenvolgende enquêtes.
- Voor bedrijven met 3 of minder vleesvarkens: de enquête bestaat enkel uit vragen omtrent wettelijke verplichtingen.
- Voor houders van gezelschapsvarkens: de risico-enquête is niet verplicht, maar wel sterk aanbevolen.
Meer informatie over de risico-enquête vind je in de omzendbrief van het FAVV.
Brochures - protocollen - presentaties - artikels
- Brochures
- Ongediertebestrijding op intensieve veehouderijen (2006). Deze brochure belicht het voorkomen van knaagdieren en insecten en de mogelijke bestrijdingsmaatregelen.
- Hygiëne en comfort in varkensstallen (1998/herdruk 2008). Deze brochure geeft enkele praktische richtlijnen over de externe en interne bioveiligheid op varkensbedrijven.
- Varkens gezond houden: handleiding voor bioveiligheid op het varkensbedrijf (2009). Deze brochure geeft een overzicht van de risicofactoren voor het introduceren en verspreiden van ziektes in je bedrijf, en de bioveiligheidsmaatregelen die je kan nemen om dit te beperken. Er worden ook een aantal basishygiëneprotocollen meegegeven.
- Catalogus Demo bioveiligheid en melkhygiëne (2011). De catalogus van de Demodag Bioveiligheid op varkens- en pluimveebedrijven (oktober 2011) geeft een overzicht van de deelnemende bedrijven en producten van de demodag bioveiligheid in 2011.
- Bioveiligheid, mijn bedrijf is beschermd! (2014). Deze brochure van het FAVV over bioveiligheid geeft enkele wettelijke verplichtingen weer, maar ook enkele concrete voorbeelden van bioveiligheidsmaatregelen.
- Bedrijfsgezondheid en vaccinatiestrategieën op varkensbedrijven (2017). Deze gids van AMCRA bevat basisprincipes met betrekking tot ziektepreventie en het verantwoord gebruik van antibacteriële middelen.
- Brochure Kraamstalmanagement (2018). Brochure over kraamstalmanagement in functie van vitale biggen en rendement, incl. een hoofdstuk over bioveiligheid in de kraamstal.
- Catalogus Demo bioveiligheid en melkhygiëne (2018). In de catalogus van de Demodag Bioveiligheid & Melkhygiëne (oktober 2018) staan verschillende artikels, praktische fiches en verschillende producten en toestellen.
- Protocollen
- Project 'Meer weerbaarheid voor boer en varken' (LEADER projecten in Westhoek en Midden West-Vlaanderen): protocollen over innovatieve technieken die bijdragen aan een beter gezondheidsmanagement op het bedrijf
- Protocol aan- en afvoer van dieren
- Protocol quarantaine
- Protocol kadaverafvoer
- Protocol hygiënesluis
- Protocol bezoekers
- Protocol ongediertebestrijding
- Protocol ziektemanagement
- Protocol monitoring gezondheidsstatus
- Protocol vaccinatie
- Protocol kraamstalmanagement
- Protocol scheiding van groepen
- Protocol looplijnen
- Protocol reinigen en ontsmetten
- Protocol controle op reinigen en ontsmetten
- Project 'Meer weerbaarheid voor boer en varken' (LEADER projecten in Westhoek en Midden West-Vlaanderen): protocollen over innovatieve technieken die bijdragen aan een beter gezondheidsmanagement op het bedrijf
- Presentaties
- Algemene gezondheidsmaatregelen - Hoe de gezondheidsstatus verhogen? (Michel Loicq, 2010). Deze presentatie belicht de basisprincipes van bioveiligheid (o.a. immuniteit, vaccinatie en quarantaine) op varkensbedrijven.
- De relatie tussen bioveiligheid en productie en antibioticumgebruik op varkensbedrijven (Maria Laanen, 2012). Deze presentatie licht het begrip bioveiligheid en het belang ervan toe in de moderne varkenshouderij.
- Sanitaire risico's en aandachtspunten voor biggengezondheid (Philippe Gelaude, 2012). Deze presentatie geeft de aandachtspunten voor de zeug in de kraamstal en het gezond spenen van biggen weer.
- Vijf jaar ervaring met Biocheck.UGent, een risico gebaseerd bioveiligheidsscoresysteem (Jeroen Dewulf, 2013). Deze presentatie onderstreept het belang van een goede externe en interne bioveiligheid op varkensbedrijven.
- Hogere externe en interne bioveiligheid op het moderne varkensbedrijf (Charlotte Brossé, 2014). Deze presentatie geeft de belangrijkste aanbevelingen uit het demonstratieproject 'Hoge externe en interne biosecurity op het moderne varkensbedrijf'.
- Demodag Bioveiligheid & Melkhygiëne (2018)
- Artikels
- Een verlengde leegstand in de biggenbatterij doet de infectiedruk niet verder dalen (2016). Dit artikel bespreekt de resultaten van een proef in de ILVO-biggenbatterij waarbij werd nagegaan of het verlengen van de leegstand de bacteriële stalbelasting doet dalen. Dit was niet het geval als geen bijkomende bioveiligheidsmaatregelen werden genomen. Na de ontsmettingsstap zijn vooral de drinknippels en roostervloer het hoogst besmet. Bijkomende aandacht voor deze locaties gedurende de R&O-procedure is aldus aangewezen. Wilt u de efficiëntie van de R&O-procedure op uw bedrijf in beeld brengen en verbeteren? Lees de tips en neem contact op met uw bedrijfsdierenarts.
- Probiotisch reinigen van biggenbatterijen, (g)een goed alternatief voor de klassieke reiniging en ontsmetting? (2016). Dit artikel vergelijkt het effect van het ontsmetten van de biggenbatterij op de infectiedruk via probiotische reiniging en klassieke reiniging.
- Bioveiligheid en monitoring, sleutels tot antibioticareductie (2018). Dit artikel benadrukt het belang van antibioticareductie en geeft praktische bioveiligheidstips mee om tot een verminderd antibioticagebruik te komen.
- Ontsmettingsmiddelen veroorzaken geen resistente bacteriën, mits correcte toepassing (2020).
Tools en e-learning
Biocheck.UGent stelt een online tool ter beschikking om de bioveiligheid op uw bedrijf op een objectieve manier te beoordelen. Bovendien zijn er ook e-learning modules beschikbaar om je kennis over bioveiligheid op te frissen.
Volg de interactieve e-learning modules
Vraag/antwoord
Hoe kan ik met biologische bestrijdingsmiddelen vliegen bestrijden in varkensstallen?
Maakt calciumoxide (ongebluste kalk) de biofilm kapot in kraamstallen en/of batterijen?
Wat is het verschil tussen het reinigen met koud of warm water in de verschillende afdelingen?