Met deze online opleiding 'kreupelheid scoren' willen we je meer inzicht geven in de kreupelheidproblematiek, en bovenal zelf diverse stadia van kreupelheid leren herkennen zodat je kreupelheid kan opmerken, de ernst ervan kan inschatten en tijdig kan ingrijpen. Merk je na het doorlopen van de opleiding en het scoren van de zeugen op je bedrijf dat de beweging van je zeugen beter kan, bespreek dit dan zeker met je bedrijfsdierenarts en ev. andere adviseurs. Voer tot discussie, want preventie loont wel degelijk!

Wat is kreupelheid?

Kreupelheid is het voornaamste klinische symptoom van bewegingsproblemen. Het wordt gekarakteriseerd door afwijkingen in het normale stappatroon en de algemene houding van het dier, en door een verminderde mobiliteit ten gevolge van pijn en/of ongemak. De onderliggende oorzaken zijn vaak poot- en klauwletsels, alsook bepaalde ziektes (bijvoorbeeld artritis). Kreupelheid ondermijnt niet enkel het welzijn van de dieren, maar zorgt ook voor aanzienlijke financiële verliezen voor de varkenshouder. Aangezien behandelingen van ver gevorderde kreupelheid niet altijd efficiënt zijn, is preventie en het vroeg opmerken van kreupelheid van groot belang. 

Wat zijn de risicofactoren betreffende het voorkomen van kreupelheid bij zeugen?

Kreupelheid komt frequent voor bij zeugen in groepshuisvesting. Het is belangrijk om te onthouden dat kreupelheid een multifactoriële aandoening is waarbij meerdere risicofactoren een rol kunnen spelen. Het management van de zeugen, de raskeuze, het vloertype en de voeding kunnen o.a. een rol spelen in het ontstaan ervan. 

Vaak liggen poot- en klauwletsels aan de basis van kreupelheid. Klauwletsels zijn ook een ideale toegangsweg voor bacteriën, waarna deze infecties aan de klauw maar ook hogerop in de poot kunnen veroorzaken. Huisvesting en dan vooral de vloer is dan ook één van de belangrijkste risicofactoren. Zowel het type vloer als de hygiëne spelen een belangrijke rol. Niet of gedeeltelijk ingestrooide betonroosters geven frequent aanleiding tot klauwproblemen. Daarnaast zijn vochtige, vuile vloeren, scherpe uitsteeksels, strooisel dat niet vaak genoeg ververst wordt en te weinig aandacht voor het benenwerk van de zeugen vaak voorkomende problemen. 

Meer en meer wordt ook gedacht dat voeding een rol zou kunnen spelen in het voorkomen van kreupelheid. Dit aangezien bepaalde voedingsstoffen essentieel zijn voor het vermijden van klauwletsels. Deze voedingsstoffen zijn vetzuren, aminozuren (methionine en cystine), mineralen (calcium, zink, koper, mangaan, selenium en chroom), vitamines (A, D, E) en biotine. 

Wat is de impact en kost van kreupelheid?

Naast het verminderen van het welzijn van de zeugen, gaat met kreupelheid ook een financiële kost gepaard. De grootte hiervan hangt af van de ernst van de kreupelheid, maar kan variëren van €22 tot zelfs €138 per kreupele zeug. Als behandelen een optie is, zijn de medicatie en extra werkuren uiteraard een meerkost voor de varkenshouder. Daarnaast heeft onderzoek aangetoond dat kreupele zeugen in vergelijking met niet-kreupele zeugen meer doodgeboren biggen werpen, en dat doodliggen van biggen in de kraamstal frequenter voorkomt omdat kreupele zeugen het moeilijk hebben om van houding te veranderen. Kreupelheid is ook één van de meest voorkomende redenen om een zeug af te voeren naar het slachthuis. Indien een jonge kreupele zeug vroegtijdig wordt geslacht, zal dit tot een kleiner aantal worpen en dus ook gespeende biggen leiden binnen een bedrijf. Daarnaast zullen deze zeugen in het slachthuis vaak minder opleveren aangezien klauwproblemen vaak andere infecties tot gevolg hebben. Naast het vroegtijdig afvoeren van zeugen naar het slachthuis, moeten erg manke zeugen onmiddellijk geëuthanaseerd worden. 

Hoe kreupelheid scoren en het belang ervan

Vroegtijdige detectie van kreupelheid is van het allergrootste belang. Kreupelheid bij zeugen wordt vooral visueel beoordeeld, met behulp van een schaal. Echter, aangezien de ernst van de kreupelheid sterk kan variëren, is het soms lastig om vast te leggen vanaf welk punt een zeug als kreupel beschouwd moet worden. Daarom is het interessanter om kreupelheid te scoren met een continue schaal in plaats van uitsluitend met “kreupelheidscategorieën” te werken. In deze opleiding wordt getoond hoe zo een continue schaal (ook wel “visuele analoge schaal” of tVAS genoemd), voorzien van enkele indicaties in de praktijk gebruikt kan worden (Nalon et al., 2014). Het scoren met deze continue tVAS-schaal is niet onbetrouwbaarder of tijdrovender dan met een categorische schaal (Nalon et al., 2014). Op onderstaande schaal wordt een streepje gezet, welke dan wordt gemeten (bv. 45/150) om de ernst van de kreupelheid uit te drukken. Een afdrukbaar scoreblad vind je hier terug zodat je dit ook onmiddellijk in de stal kan toepassen.

Je kan kreupelheid leren scoren door onderstaande lesmateriaal-filmpjes (30 seconden per filmpje) van zeugen met diverse kreupelheidstadia te bekijken (Stap 1: lesmateriaal). Nadien ga je aan de slag met 8 video's (stap 2: oefenfilmpjes) waarbij je zelf een score toekent aan de zeugen. Na elk oefenfilmpje ontvang je feedback zodat je weet in welke mate jouw score overeenkomt met deze van de experten.

 

Lesmateriaal

In onderstaand lesmateriaal wordt getoond waarop je moet letten als je de tVAS schaal gebruikt om kreupelheid bij zeugen te scoren. Per kreupelheidscategorie kan je één of meerdere filmpjes bekijken. Aan het einde van elk filmpje wordt uitgelegd wat er geobserveerd kan worden. Hierbij wordt er gelet op ondermeer de soepelheid van stappen, gelijke of ongelijke tred, eventuele stijfheid, eventuele kreupelheid, of de zeug motivatie nodig heeft om te stappen, en of er compenserend gedrag vertoond wordt. Nadien kan je één of meerdere oefensessies (zie hieronder stap 2: oefenfilmpjes) doorlopen om zelf deze scoringsmethode onder de knie te krijgen. 

 

Geef nu zelf een score aan volgende filmpjes

Om het scoren van kreupelheid met de tVAS schaal te oefenen kan je een of meerdere van onderstaande sessies/video's doorlopen. Elke sessie bestaat uit korte filmpjes van 5 zeugen, dewelke je één voor één kan scoren met de bijhorende scorebalk (rechts van elke video) en visuele voorstelling van de tVAS schaal (zie hierboven). Het doorlopen van één sessie duurt 5 minuten. Na het voltooien van de sessie, krijg je de bijhorende modeloplossing te zien. Hierin wordt per zeug een richtscore op de tVAS schaal gegeven (gemiddelde score gebaseerd op deze van experten), de bijhorende categorie en wat er exact geobserveerd kan worden. Er zijn in totaal 8 oefensessies beschikbaar. 

Video 1

Video 2

Video 3

Video 4

Video 5

Video 6

Video 7

Video 8

 

Proficiat! Je bent aan het einde gekomen van deze online opleiding. We hopen dat we je op deze wijze kreupelheid (nog) beter en in een vroeger stadium kan herkennen.

Ga nu zelf aan de slag met je zeugen. Volgend scoreblad kan je afdrukken en meenemen in de stal. Het scoren van de zeugen bij het verplaatsen van de dekstal naar de groepshuisvesting is misschien wel het eenvoudigst. Wees je er wel van bewust dat bij de aanvang van de groepshuisvestingsfase het risico op het ontstaan van kreupelheid het hoogst is. Bijgevolg is het aangewezen om de zeugen tijdens de dracht op regelmatige basis van naderbij te bekijken. Eventueel kunnen zeugen die mank of stijf zijn, worden gemarkeerd zodat ze beter kunnen worden opgevolgd. Bespreek kreupelheidissues ook zeker met je bedrijfsdierenarts en andere adviseurs. Want kreupelheid vroegtijdig herkennen of, beter nog, voorkomen loont! We geven enkele algemene aanbevelingen mee:

Eerst en vooral, als er enige twijfel is betreffende de gezondheid van een zeug, neem dan steeds contact op met uw dierenarts  en ev. andere adviseurs. Over een zeug die geen tekenen van kreupelheid of stijfheid vertoont (categorie 1), hoeft men zich doorgaans in die optiek geen zorgen te maken. Uiteraard, als de situatie van een dier wijzigt en er zich toch bewegingsproblemen of letsels gaan voordoen, moet dit opgevolgd worden. Bij dieren die geen echte tekenen van kreupelheid maar wel stijfheid vertonen (categorie 2), wordt aangeraden om samen met de dierenarts en ev. andere adviseurs de oorzaak van de stijfheid te achterhalen. Stijfheid kan nl. soms een voorbode van kreupelheid zijn. Door snel te reageren kunnen verdere problemen soms vermeden worden. Zeker bij lichte stijfheid hoeft er niet altijd een probleem te zijn. Sommige dieren stappen van nature iets stijver of kunnen omwille van dracht of veel buikvet iets stroever stappen.

Zodra een dier tekenen van (zelfs lichte) kreupelheid begint te vertonen (vanaf categorie 3), is het aangewezen om een dierenarts en ev. andere adviseur erbij te halen zodat eventuele oorzaken achterhaald en geremedieerd kunnen worden. Indien kreupelheid een zeer courant probleem is op uw bedrijf, loont het ook de moeite om de huisvesting en het management eens van naderbij te bekijken. Relatief kleine aanpassingen, zoals bijvoorbeeld het instrooien van de vloer of het voorzien van rubber matten, alsook een verandering qua hygiëne of dieet, kunnen soms een groot verschil maken.

Wij horen graag je mening over de opleiding! Feedback of concrete vragen betreffende de varkenshouderij, zijn steeds welkom. Onze contactgegevens vind je op de volgende pagina. Bijkomende lectuur/achtergrondinformatie over kreupelheid vind je hieronder terug.

 

• Preventie van klauwproblemen bij zeugen in groepshuisvesting
• Kreupelheid zeugen onder de loep
• Opletten voor beengebreken en kreupelheid
• Rubbermatten verminderen klauw- en pootproblemen
• Kreupelheid bij fokzeugen als gezondheids- en welzijnsprobleem
• Kreupelheid bij zeugen gewikt en gewogen. Optimale detectiemethoden voor klauwproblemen en kreupelheid
• Comparison of the inter- and intra-observer repeatability of three gait-scoring scales for sows (Nalon et al., 2014. Animal 8:4, 650-659)
• Locomotion disorders and skin and claw lesions in gestating sows housed in dynamic versus static groups (Bos et al., 2016. PloS ONE 11(9))