Toevoegen aan kalender 2023-05-25 02:00:00 2023-05-25 02:00:00 25 mei - Webinar 'Castreren: liever niet, maar als het toch moet met verdoving en pijnstilling' de Deense ervaring “Verdoofd castreren: de Deense ervaring” Op 25 mei werd door Belpork, Varkensloket, Dierenwelzijn Vlaanderen van het departement Omgeving en het Departement Landbouw en Visserij een webinar georganiseerd rond verdoofd castreren. Gastsprekers waren onderzoeker Hanne Maribo van het Seges varkens praktijkonderzoekscentrum in Denemarken en Niels Aagaard Jorgensen, een Deense varkenshouder. De opname van de webinar (met Nederlandse ondertiteling) is eveneens ter beschikking. Aanleiding Aanleiding van de webinar was de publicatie van een Koninklijk Besluit (KB) dat op 9 mei 2023 in het Staatsblad werd gepubliceerd. Dit KB stelt dat de verantwoordelijke voor het varkensbeslag (hierna varkenshouder genoemd) alleen zelf biggen van maximaal 7 dagen mag castreren als er een schriftelijk akkoord werd opgemaakt met de bedrijfsdierenarts én er zowel lokale verdoving als pijnstilling wordt toegepast. De bedrijfsdierenarts houdt direct toezicht op het uitvoeren van de castratie. Dergelijk KB gaat in voege vanaf 10 dagen na publicatie en is dus momenteel geldig. Dat wil zeggen dat het op dit moment alleen wettelijk toegelaten is - Niet te castreren (bv. door intacte beren af te mesten of door immunovaccinatie toe te passen) - De dierenarts zelf te laten verdoven en castreren (dit mag ook onder algemene verdoving en bij biggen van meer dan 7 dagen oud, pijnbestrijding is ook vereist) - Onder toezicht van de dierenarts te castreren, mits lokale verdoving én pijnbestrijding (op voorwaarde dat er een schriftelijk akkoord is opgemaakt en er geen verdovingsmiddel op het bedrijf wordt achtergelaten). Bovenop de wettelijke bepalingen legt het BePork lastenboek ook op dat de varkenshouder een theoretische en praktische opleiding volgt omtrent verdoofd castreren. Dit is bovendien ook een voorwaarde voor het ontvangen van de zeugenpremie die dankzij een projectsubsidie via Belpork aan zeugenhouders is verstrekt. Omdat in Denemarken ook lokaal verdoofd wordt door de varkenshouder, als gevolg van een vrijwillig engagement van de sector, werd aan de Deense onderzoeker en varkenshouder gevraagd naar praktische tips en ervaringen. Praktijkonderzoek in Denemarken Hanne Maribo startte haar presentatie met het aanhalen van de reden voor castratie. Dat is uiteraard het voorkomen van berengeur, een onaangename geur die vrijkomt uit het vet bij verhitten en hoofdzakelijk bestaat uit de componenten skatol (geproduceerd in de dikke darm) en androstenon (geproduceerd in de teelbal). In Denemarken werd een grootschalig onderzoek naar de gevoeligheid voor berengeur uitgevoerd bij meer dan 2000 consumenten. Hieruit bleek dat 70% van de consumenten niet gevoelig zijn voor berengeur (zowel skatol als androstenon). 30% is wel gevoelig tot zeer gevoelig. Er is dus een zeker risico als vlees met berengeur op de markt wordt gebracht. Om dit te voorkomen zijn er verschillende opties: productie van intacte beren in combinatie met detectie van berengeur, castratie onder verdoving, immunocastratie en gebruik van gesext sperma. Verder wordt alleen ingegaan op (lokaal verdoofde) castratie. Lokale verdoving is sinds 2002 wettelijk verplicht in Noorwegen en sinds 2016 ook in Zweden. In Denemarken is het vanaf 2019 een vrijwillig, maar bindend engagement van overheid, varkenshouders en dierenartsen. In Zwitserland wordt sinds 2010 volledig verdoofd met het gas isofluraan. Dit is ook het geval in Duitsland vanaf 2021. In Nederland wordt sinds 2014 volledig verdoofd met een CO2-mengsel. Introductie Varkenshouders, vertegenwoordigd door de landbouworganisaties, waren zelf vragende partij om te kunnen verdoven in functie van een beter dierenwelzijn. De dierenartsen hadden niet de intentie zelf te verdoven, maar stonden wel in voor de opleiding. Varkenshouders krijgen een levenslang certificaat als ze de opleiding van twee uur theorie op basis van foto’s en video’s hebben gevolgd en daarna een praktische training kregen, waarbij ze minimaal 10 biggen moesten verdoven. Het gebruik van lokale verdoving wordt gecontroleerd door de aankoop van het verdovingsmiddel te vergelijken met het aantal zeugen, het materiaal in de stallen te evalueren, de varkenshouder te bevragen over de routines en het bezit van het certificaat na te gaan. Praktische toepassing De erkende actieve stof is procaine hydrochloride. Er zijn drie producten commercieel verkrijgbaar. Procamidor is te gebruiken minstens vijf minuten en hoogstens 30 minuten voor castratie. Je moet dus zeker binnen de 30 minuten castreren. Gebruik je Pronestesic of Procamidor Duo, dan moet je ook minstens vijf minuten wachten, maar kun je tot 45 minuten na verdoving castreren. Er zijn zes stappen om veilig en zo pijnvrij mogelijk te verdoven vooraleer te castreren. Stap 1 Fixeer de big in het castratie-apparaat Stap 2 Fixeer de teelbal Stap 3 Richt de injectienaald (met 0,5 ml product) richting de schouders Stap 4 Breng de naald zo diep mogelijk in de teelbal in Stap 5 Duw en trek traag terug Stap 6 Eindig met een druppel op de huid om ook de huid te verdoven (doe dit voor beide teelballen) Uit recente testen blijkt dat het volstaat om het product in de teelbal te injecteren, het wordt automatisch verspreid naar de zaadstreng. Het is essentieel om zowel pijnstilling als verdoving toe te passen. Lokale verdoving is vereist als een pijnlijke behandeling wordt uitgevoerd. Het effect kan tot twee uur duren. Een pijnstiller kan tot 24 uur een effect hebben en neemt dus over als de verdoving is uitgewerkt. Relevantie Er is getest of de verdoving effectief is met behulp van een vocalisatieproef. Het geschreeuw van de biggen werd gemeten bij fixeren, injecteren en castreren. Het geschreeuw bij castratie zonder verdoving wordt gelijkgesteld aan 100 %. Als een big alleen wordt opgepakt en in het castratieapparaat geplaatst, dan komt het geschreeuw overeen met 10% van het schreeuwen als ze gecastreerd worden zonder verdoving. Bij het injecteren wordt ook geschreeuwd, maar slechts 50% in vergelijking met castratie zonder verdoving. Bij het castreren zelf, maar dan onder verdoving, wordt maar evenveel geschreeuwd als bij het oppakken (dus 10%). Het castreren zelf gaat bovendien sneller omdat de biggen kalmer zijn. Praktische tips Hanne Maribo geeft een aantal tips mee. - Ontwikkel routines die op jouw bedrijf passen. Bv.:     o Verzamel alle biggen op de behandelkar en scheid ze in zeugjes en beertjes     o Verdoof de beertjes en dien de pijnstiller toe     o Voer routinebehandelingen uit (ijzerinjectie, oormerken, ev. staartcouperen, …)     o Zet zeugjes terug in het kraamhok en houd de beertjes geïsoleerd (achter een schot, in een box, …)     o Herhaal bij volgende to(o)m(en)     o Keer in functie van het product na ca 20 of 35 minuten terug om de eerste toom te castreren. - Fixatie bij het verdoven door de big op zijn rug in een castratie-apparaat te plaatsen, verdient de voorkeur. Het is de beste manier om én een correcte hoek én een goede werkhouding te realiseren. Fixatie in de hand is op meerdere vlakken problematisch. Er wordt in een verkeerde hoek geïnjecteerd en de biggen hebben te veel bewegingsvrijheid. Het gebruik van een castratiebuis waarover de achterpootjes worden gehangen, is wegens een slechte werkhouding en verkeerde hoek evenmin aan te raden. Seges ontwikkelde als gevolg van het onderzoek rond castratie een nieuw castratie-apparaat. Het apparaat is aanpasbaar in functie van de afmetingen van de biggen. Een rubber band fixeert de biggen op een veel comfortabeler wijze dan een metalen buis. - Wissel minstens tussen tomen van scalpel en naald om scherpte te behouden en infecties te verminderen. - Gebruik in ieder geval handschoenen omdat je anders onvermijdelijk verdovingsproduct op je huid krijgt en het gevoel in je vingers verliest. Vinyl handschoenen zijn goedkoop maar gaan gemakkelijk kapot, bieden onvoldoende bescherming en bevatten schadelijke componenten. Latex handschoenen zijn zeer elastisch maar bevatten ook allergieopwekkend materiaal, dus ook deze zijn niet geschikt. De beste zijn nitril handschoenen, ze zijn het duurst maar bieden ook het meest bescherming tegen chemische stoffen en tot op zekere hoogte ook tegen micro-organismen. Als je de goedkoopste nitril handschoenen gebruikt, moet je tussen tomen verwisselen om voldoende bescherming te behouden. Als je de duurdere variant gebruikt, kun je ze tussen tomen ontsmetten. Slimme truc 1: gebruik een dubbele laag handschoenen en wissel de buitenste handschoenen tussen tomen. Wisselen gaat dan gemakkelijker bij zweterige handen. Slimme truc 2: gebruik stoffen handschoenen als onderste laag. Knip eventueel de vingertippen af om een beter gevoel te hebben. - Verzamel de teelballetjes in een container en voer ze af met de dode biggen. Vermijd in ieder geval dat ze in het hok terechtkomen en (inclusief verdovingsmiddel) kunnen worden opgenomen. Extra tips van varkenshouders Tip 1: ga er snel mee aan de slag. Oefening baart kunst. Het kan even duren voor de juiste routines zijn gevonden. Tip 2: als je toch nieuwe routines moet introduceren, maak er dan gebruik van om er met alle medewerkers over te discussiëren en alle routines te optimaliseren. Tip 3: gebruik een timer, bv. op je mobiele telefoon, om zeker te zijn dat je de juiste timing respecteert. Dat wil zeggen: pas castreren ten vroegste 5 minuten na injecteren, en voor de maximumtijd verstreken is. Tip 4: hou je werkhouding en werkhoogte in de gaten. Tip 5: observeer bij elkaar in welke hoek wordt geïnjecteerd en hoe schouders en armen gepositioneerd zijn. Corrigeer indien nodig. Sceptisme en enthousiasme Hanne Maribo stelde vast dat er bij de introductie veel negatieve reacties kwamen, maar ook enkele positieve. Het zou te moeilijk zijn, te veel extra tijd vergen en nieuwe problemen veroorzaken enz. Varkenshouders met positievere ervaringen erkenden dat het inderdaad in het begin extra tijd kost, maar dat na een tijdje de routines efficiënt worden en het castreren zelf minder tijd kost. Het is aangenaam dat de biggen onder verdoving minder schreeuwen. Een andere belangrijke vaststelling is dat na verdoofde castratie de biggen actiever zijn. Ze bewegen meer en gaan dus sneller terug zuigen in plaats van neer te liggen en indicaties van pijn te tonen. Je kan het effect dus vaak zien aan de biggen. Praktijkgetuigenis Niels Aagaard Jorgensen is een Deense varkenshouder met 1400 zeugen uit Sealand, die betrokken was bij een aantal proeven van Seges rond verdoving. Hij erkent dat het niet eenvoudig was in het begin, maar dat het vrij snel werkbaar werd. In het begin werd gewerkt zoals Hanne in haar voorbeeld beschreef: injecteren, andere biggen behandelen en terugkeren om op tijd te castreren. Er is telkens maar één persoon die de biggenbehandelingen uitvoert en nu verkiest hij om toom per toom te werken. Het ging natuurlijk sneller zonder verdoving omdat er geen wachttijd is. Hij beaamt wel de voordelen die Hanne beschreef: de biggen schreeuwen nog tijdens het injecteren, maar niet meer tijdens het castreren zelf. Ze zijn kalm en na het castreren zijn ze juist actiever. Na castratie zonder verdoving blijven ze meer liggen in het nest onder de warmte, zonder te gaan zuigen bij de zeug. Dat is volgens Niels zelfs het grootste voordeel van de verdoving. Vroeger werden op zijn bedrijf zes tot acht tomen per uur gehaald, afhankelijk van de ervaring van wie het uitvoert. Nu halen ze vier tot zes tomen per uur. Er worden bijna geen fouten of problemen bij het castreren meer vastgesteld. In het begin werd een dosis van 0,5 ml toegediend, maar dat is teruggebracht naar 0,3 ml. 0,5 ml is volgens Niels iets te veel vloeistof in de teelbal en 0,3 ml werkt even goed. Dat vertegenwoordigt een productkost van 6 à 7 cent per big. De pijnstiller (Metacam 5 mg) kost bijkomend ongeveer 5 cent per big. Niels vindt dit redelijke kosten. De extra arbeidstijd vertegenwoordigt echter de grootste meerkost. Conclusie Sinds mei 2023 is castreren zonder verdoving niet meer toegelaten in België. Om zelf te mogen verdoven moet je een overeenkomst met je bedrijfsdierenarts afsluiten. Je bedrijfsdierenarts verstrekt het verdovingsmiddel en is toezichthouder op de procedure. Als je BePork-gecertificeerd bent, moet je bovendien een theoretische en praktische opleiding volgen. De eerste wordt door Belpork georganiseerd, de tweede door je bedrijfsdierenarts. Zoek naar routines die op je bedrijf passen en tracht de voordelen die verdoving met zich kan meebrengen -mits correct toegepast- te valoriseren. Tekst: Suzy Van Gansbeke (Departement Landbouw en Visserij) en Sarah De Smet (Varkensloket)   Meer info Bekijk de vragen die tijdens het webinar werden beantwoord.  Bekijk de overzichtsfiches die door Belpork vzw werden opgemaakt in kader van biggencastratie onder lokale verdoving:              Overzichtsfiche materiaal              Overzichtsfiche hygiëne en veiligheid              Overzichtsfiche medicatie              Overzichtsfiche techniek              Overzichtsfiche werkorganisatie   Bekijk het KB dat op 9 mei werd gepubliceerd.   Location Departement LV, Varkensloket, BelPork, Dierenwelzijn Vlaanderen (Dept Omgeving), Dept LV Departement LV, Varkensloket, BelPork, Dierenwelzijn Vlaanderen (Dept Omgeving), Dept LV Europe/Brussels public